Nauczyciel w Mikroświecie

Podstawa nie taka straszna?

Już na etapie edukacji wczesnoszkolnej pojawiają się zalecenia w rodzaju: W sali lekcyjnej powinny być kąciki przyrody. W pierwszej klasie zachęca się do prowadzenia prostych hodowli czy upraw. W klasie drugiej sugeruje się prowadzenie prostych doświadczeń, a więc już nie tylko utrzymywanie hodowli, ale manipulowanie warunkami i analizę związków przyczynowo-skutkowych. 

Podstawa dla przedmiotu przyroda w szkole podstawowej wprost wymienia czynności, jakie uczeń powinien wykonywać samodzielnie: obserwowanie i mierzenie, doświadczanie, prowadzenie doświadczeń. Oczekuje się też, że uczeń udokumentuje i zaprezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń. Wreszcie obecny jest postulat korzystania z technologii informacyjno-komputerowych. Widzimy więc pewien dwustopniowy proces – najpierw uczeń skupia się na doświadczaniu i eksperymentowaniu, a następnie dokumentuje swoje osiągnięcia, obowiązkowo stosując nowoczesne technologie.

Szczegółowa analiza celów kształcenia w zakresie chemii, biologii i fizyki w gimnazjum i liceum przerasta ramy tego artykułu (szerzej o tym na stronie www.kopernik.org.pl). Wnioski z niej płynące są jednak spójne z poprzednimi i układają się w logiczną całość – najpierw trzeba eksperymentować (w biologii najlepiej na żywym materiale), a następnie udokumentować badanie i przedstawić je w zrozumiałej formie. Dopiero na bazie samodzielnego przeprowadzenia badania i dokumentacji (któ­ra sama w sobie jest wartościowym działaniem) można oczekiwać wyciągania wniosków i głębszej refleksji.

Biorąc pod uwagę treści wystawy Mikroświat oraz wnioski z analizy podstawy programowej, wybraliśmy dwa narzędzia edukacyjne, które propagujemy wśród edukatorów.

Larwa jętki – rodzina Baetidae

Stułbiopław (Laomedea sp.)

Glon z rodziny desmidii (Netrium sp.)

Hodowla mikroorganizmów

Biologii nie da się uczyć z podręcznika – konieczny jest bezpośredni kontakt z przyrodą. Dlatego samodzielnie prowadzona hodowla to szansa na nauczenie się nie tylko planowania i sumiennej realizacji projektu, ale też okazja do poznania sprzętu laboratoryjnego. A świat małych organizmów, trudnych lub wręcz niemożliwych do obserwacji gołym okiem to świetne poletko doświadczalne dla młodych badaczy. 

Pod lupą czy mikroskopem możemy zaobserwować wpływ środowiska na jakość życia i zachowania mikroorganizmów, przebieg ich procesów życiowych, a nawet skutki doboru naturalnego i powolnej ewolucji populacji, co wydaje się nieosiągalne innymi metodami.

Hodowla organizmów takich jak solowce, rozwielitki czy węgorki nie przekracza możliwości manualnych i poznawczych co bystrzejszych przed­szko-
laków. Jest to przedsięwzięcie niedrogie (wystarczy wycieczka nad wodę lub do sklepu akwarystycznego), proste i niezbyt czasochłonne, a do tego czyste i poręczne. Starszym uczniom umożliwi obserwację wielu pokoleń w krótkim cza­sie, manipulowanie warunkami doświadczenia, a pr...