W poszukiwaniu wysp kompetencji ucznia

Każdy uczeń jest wyjątkowy, jedyny w swoim rodzaju, a jednocześnie inny od pozostałych, dlatego nie można traktować wszystkich jednakowo ani stosować wobec każdego takiego samego działania. Każdy uczeń ma własną historię, własne pragnienia, marzenia, potrzeby, preferencje i wyspy kompetencji. Dziecku, które zdaje sobie sprawę, że jego dokonania na tle klasy przedstawiają się słabo, warto pomóc, pokazując mu dziedziny, w których się sprawdza, czyli jego wyspy kompetencji. Ma to bardzo pozytywny wpływ na jego samoocenę. Optymalne oszacowanie własnych możliwości jest determinantem mającym wpływ na rozwój człowieka i chroniącym go przed czynnikami ryzyka.

Każde dziecko trzeba prowadzić, jako drogocenne i jedyne w swoim rodzaju, do jego osobistej doskonałości (...). Należy dozować przeszkody tak, by dziecko było w stanie je przekroczyć. 

Émile Chartier

Przytoczone słowa stanowią kwintesencję w zakresie determinantów prawidłowego rozwoju ucznia, warto zatem wspomagać dziecko, aby osiągnęło osobistą doskonałość.

Rozwijanie wysp kompetencji krok po kroku

1 krok 
Określ obszary, które będą podlegały ocenie. 

Znajdą się wśród nich:

• sprawność ruchowa,
• zdolności edukacyjne,
• twórczość,
• zdolności artystyczne,
• motywacja do działania,
• komunikacja,
• myślenie analityczne,
• zdolności,
• uzdolnienia,
• cechy osobiste,
• zainteresowania.

Podane przykłady nie wyczerpują katalogu obszarów, mają jedynie charakter poglądowy. Ważne, aby w każdym uczniu dostrzec nawet najdrobniejszą pozytywną cechę i wykorzystać ją w celu rozwijania potencjału.
Możesz również zbadać rodzaj inteligencji.
Poniższa tabela obrazuje typy inteligencji w tym zakresie¹.

Tabela 1. Typy inteligencji

TYP INTELIGENCJI	CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA UCZNIA
Inteligencja językowa	lubi czytać, lubi słuchać bajek, opowiadań, wierszy, chętnie przyłącza się do rozmowy, wie, jak objaśniać, argumentować, często broni swojego zdania, tłumaczy innym dzieciom, jak rozwiązać jakiś problem, lubi ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne, chętnie pisze opowiadania
Inteligencja matematyczno-logiczna	lubi liczyć, z chęcią rozwiązuje zadania, lubi rozwiązywać zagadki i wyciągać wnioski, jest dociekliwy, cechuje go systematyczność, jest dobrze zorganizowany, zadaje dużo pytań, sprawdza, czy wszystko jest poprawnie obliczone czy napisane
Inteligencja wizualno-przestrzenna	lubi oglądać filmy, pokazy multimedialne, dostrzega szczegóły, które umykają innym, lubi projektować, chętnie wykonuje prace techniczne, lubi rozwiązywać rebusy i łamigłówki obrazkowe, w jego zeszytach jest dużo kolorowych podkreśleń, łatwiej się uczy, gdy obok tekstu są obrazki, diagramy, mapki, labirynty, ładnie rysuje na różne tematy, na jego rysunkach jest dużo szczegółów i kolorów, lubi lepić z plasteliny
Inteligencja muzyczna	lubi słuchać muzyki, chętnie uczy się tańca, ładnie śpiewa, łatwo rozpoznaje brzmienie instrumentów, szybko uczy się gry na instrumentach, często nuci lub pogwizduje, lubi uczyć się, słysząc w tle muzykę, uważa, że w każdej muzyce ukryte są emocje
Inteligencja przyrodnicza	lubi oglądać albumy ze zwierzętami, szybko rozpoznaje i nazywa wiele roślin i zwierząt, lubi wycieczki przyrodnicze, często rozmawia o napotkanych okazach przyrodniczych, uprawia rośliny, opiekuje się zwierzątkiem, marzy o egzotycznych podróżach
Inteligencja kinestetyczna	nie lubi siedzieć bezczynnie, często się wierci i kręci lub manipuluje przedmiotami, najlepiej uczy się wtedy, gdy może wziąć coś do ręki, wykonać czynność, klaskać, chodzić, lubi sport, lubi taniec, lubi zabawę w teatr, chętnie majsterkuje, ma wyrazistą mimikę i gestykulację
Inteligencja interpersonalna	lubi chodzić do szkoły, łatwo nawiązuje kontakty z rówieśnikami oraz dorosłymi, lubi wszystko organizować, aktywnie działa w samorządzie uczniowskim, ma ciekawe pomysły, pyta innych o zdanie, dostrzega nastroje, potrzeby i krzywdę innych, jest lubiany przez rówieśników, ma dużo przyjaciół, potrafi rozstrzygać spory, wolny czas najchętniej spędza z przyjaciółmi
Inteligencja intrapersonalna	jest zawsze spokojny, lubi się koncentrować na swoich przeżyciach i emocjach, podczas zajęć najchętniej siedzi z boku, woli obserwować innych, niż brać udział w zabawie czy pracy grupowej, jest zdyscyplinowany, nie jest aktywny na zajęciach, długo zastanawia się nad udzieleniem odpowiedzi, wie, jakie są jego mocne i słabe strony, stara się ciągle doskonalić, lubi się wyróżniać

Do badania umiejętności i uzdolnień ucznia możesz wykorzystać dostępne narzędzia. 
Szkoła podstawowa

• Arkusz identyfikacji trzech składników talentu, Eby i Smutny.
• Skala dojrzałości umysłowej Columbia, polska adaptacja: A. Ciechanowicz.
• Narzędzie rozpoznania w szkole podstawowej, Eby. Nauczycielski formularz rekomendacji, J. W. Eby oraz Wskaźnik Eby zachowań znamionujących uzdolnienie. Ogólna lista cech, J. W. Eby.
• Scheduła obserwacyjna ogólna, Cz. Nowaczyk.
• Test do badania poziomu sprawności manualnej i percepcji wzrokowej, H. Spionek.
• Arkusz obserwacji dziecka dla nauczycieli i rodziców, A. Kopik, M. Zatorska.
• Kwestionariusz inteligencji wielorakich H. Gardnera – można wykorzystać go na wszystkich etapach.
• Zestawy kontrolne do rozpoznawania zdolności naukowych, artystycznych, talentu twórczego, talentu językowego, matematycznego, sportowego, przywódczego i organizacyjnego, G. Lewis.

Szkoła po...