Fitness mózgu. Czy każde oddziaływanie na mózg jest treningiem poznawczym?

Misha Pavel – profesor inżynierii biomedycznej Oregon Health and Science University, dyrektor programu Smart Health and Wellbeing prowadzonego przez National Science Foundation – twierdzi, iż zmiana podejścia ludzi do zdrowia i samopoczucia, a także zrozumienie, co znaczy być zadowolonym, wiąże się ze zmianami wynikającymi z wprowadzania nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, które umożliwiają systematyczne monitorowanie i zarządzanie długofalowymi skutkami zdrowotnymi (Fernandez, Goldberg, Michelon 2015, s. 12). Coraz więcej wiemy nie tylko na temat tego, jak dbać o ciało, ale również jak troszczyć się o mózg. I choć mózg nadal pozostaje wielką tajemnicą, to efekty interdyscyplinarnej współpracy specjalistów pozwalają nam świadomie kierować swoimi zachowaniami, aby dbać o prawidłowe funkcjonowanie mózgu i całego organizmu (Fernandez, Goldberg, Michelon 2015, 12–13). Warto więc, by nauczyciele i rodzice, projektując przestrzeń rozwojową dzieci i młodzieży, wiedzieli, jak można skutecznie wpływać na mózg, oraz by potrafili krytycznie spojrzeć na proponowane przez liczne firmy sposoby „ulepszania” funkcjonowania mózgu. 

Czy wszystko, co proponuje nam nauka, jest treningiem poznawczym dla mózgu?

Profesor Edward Nęcka w książce Trening poznawczy, opierając się na naukowo udokumentowanej wiedzy, podkreśla, że nie wszystko, co jest dzisiaj polecane jako trening mózgu, angażuje wyższe funkcje poznawcze. Nie wszystko zatem spełnia kryteria treningu poznawczego, ponieważ nie zmienia architektury mózgu, a jedynie może ujawnić efekt samego treningu. Jako przykład podaje procedury wykorzystujące zjawisko biologicznego sprzężenia zwrotnego (ang. bioofeedback, neurofeedback), które polegają na rejestracji sygnału EEG w wybranych zakresach częstotliwości, np. alfa 8–12 Hz emitowanego przez dane obszary kory mózgowej (zwykle osobie badanej nakłada się na głowę czepek z 32, 64 lub 128 elektrodami rejestrującymi sygnał EEG w obszarach czołowych, centralnych, skroniowych i potylicznych), a następnie na informowaniu badanego w czasie rzeczywistym, poprzez słuch lub wzrok, o wynikach tejże rejestracji. 
Oczekuje się, że badany wykorzysta sygnał słuchowy lub wzrokowy do regulowania aktywności odpowiednich obszarów kory mózgowej w celu aktywacji lub wyhamowania określonych fal mózgowych. Mimo iż mechanizm ten może wykazywać spektakularne efekty, nie spełnia kryteriów treningu poznawczego, ponieważ nie angażuje żadnych wyższych funkcji poznawczych. 
Jak zatem oddziaływać na umysł, by angażować funkcje poznawcze takie jak pamięć, uwaga czy kontrola poznawcza? Trzeba zagłębić się nieco w ...