Jak zachęcać uczniów do podejmowania wyzwań?

Czym jest motywacja?

„Ludzie zawsze są zmotywowani” – taką tezę stawia Susan Fowler, autorka książki Dlaczego motywowanie ludzi nie działa… i co działa. Motywacja jest energią i pędem do działania odczuwanym w danej sytuacji na różnym poziomie. Może ona wynikać z wyboru konkretnego działania lub z przymusu, może być związana z wartościami, celami, odczuciami albo może wynikać z dążenia do wyższego statusu społecznego, władzy lub uzyskania nagrody. Wreszcie motywacja może być związana z chęcią samorozwoju lub z dążeniem do bycia lepszym od innych. Motywacja nie jest więc czymś, co się po prostu ma albo się tego nie ma. Nie ma prostej definicji motywacji i chociaż jest ona przedmiotem zainteresowania pracodawców, którzy chcą mieć zmotywowanych pracowników, a także nauczycieli i rodziców, którzy chcą mieć zmotywowanych uczniów/zmotywowane dzieci, dlatego wierzą, że można kogoś do czegoś zmotywować, trzeba wyraźnie powiedzieć, że motywowanie ludzi nie działa. Rozważając kwestie motywacji, należy wziąć pod uwagę całe ich spektrum, na które składa się sześć perspektyw: 

• perspektywa obojętna – gdy nie dostrzega się sensu podejmowanych działań, np. gdy dzieci nie wiedzą, po co się uczą danego zagadnienia; 
• perspektywa zewnętrzna – związana z umocnieniem pozycji w otoczeniu, np. uczeń czuje się liderem w zespole klasowym; 
• perspektywa narzucona – pozostawanie pod presją i podporządkowanie się z uwagi na strach lub wstyd, np. gdy uczniowie uczą się dla ocen, ponieważ obawiają się kar ze strony rodziców czy dezaprobaty ze strony nauczycieli; 
• perspektywa dopasowana – gdy aktywność zostaje połączona z daną wartością, np. chodzenie na zajęcia z robotyki z nauczeniem się programowania; 
• perspektywa zintegrowana – gdy połączone zostają cele osobiste z celami instytucji/grupy, np. uczeń rozwija swoje pasje, biorąc udział w projekcie międzyszkolnym; 
• perspektywa spontaniczna – wynikająca z pozytywnego nastawienia do podejmowanej czynności, np. czerpanie przyjemności ze spotkań z kolegami w klasie (Fowler 2019: 13–33).

Skoro ludzkie dążenie do rozwoju jest naturalne i nie ma takiej możliwości, żeby zmotywować kogoś do działania, warto zadać sobie pytanie, dlaczego ludzie są zmotywowani w takim stopniu, w jakim są? Alfie Kohn, zwolennik bezwarunkowego wychowania dzieci, charakteryzuje wychowanie bezwarunkowe jako postrzeganie dziecka jako zintegrowanej całości: fizyczności i psychiki, uczuć, myśli i racji działania oraz podejmowanie działań wspólnie z dzieckiem. Takie wychowanie...