Barwniki roślinne – dlaczego świat jest kolorowy cz. 2

Karotenoidy należą do najszerzej występujących barwników roślinnych. Zaliczane są do węglowodorów nienasyconych, gdyż zawierają dużą ilość wiązań podwójnych w długim łańcuchu węglowym, odpowiedzialnych za ich intensywną barwę od czerwonej przez pomarańczową do żółtej. Po raz pierwszy karoten został wyodrębniony w postaci rubinowoczerwonych kryształów z mar­chwi karotki w 1831 r. przez Wackenrodera. Zdjęcia mikroskopowe przekroju korzenia marchwi prezentuje rysunek 1, na którym można zaobserwować, przy dużym powiększeniu, obszary występowania barwnika. Karoten występuje głównie jako α-karoten i β-karoten między innymi w korzeniu marchwi i papryce. Istnieje też γ-karoten. Karoteny są nierozpuszczalne w wodzie, a dobrze rozpuszczalne w olejach, tłuszczach i heksanie, ponadto wykazują odporność na zmiany pH, ale nie są odporne na działanie światła, drobnoustrojów i podwyższonej temperatury. Karotenoidy są odporne na ogrzewanie jednak szybko ulegają utlenieniu. Barwy poszczególnych karotenoidów zestawiono w tabeli 2. Do ich syntezy oprócz roślin zdolne są także niektóre drobnoustroje, np. Blakeslea tripsora, z udziałem której otrzymywane są na skalę techniczną. Innym bardzo popularnym barwnikiem z tej grupy jest likopen znajdujący się między innymi w pomidorach. 

Rys. 1. Zdjęcie mikroskopowe korzenia marchwi 40x (po lewej) i 400x (po prawej, przekrój na filtrze niebieskim) (zdjęcia własne wykonane mikroskopem Bresser Erudit No51-10000)

Przemysłowo poszczególne karoteny otrzymuje się z następujących źródeł: α-karoten – z marchwi, β-karoten – z oleju z palmy czerwonej, a γ-karoten – z liści konwalii. β-karoten jest prowitaminą A i w organizmie człowieka ulega przekształceniu w witaminę A.

Ksantofile stanowią podgrupę karotenoidów, a są to ich tak zwane tlenowe pochodne i podobnie jak one umiejscowione są w chromoplastach. Dzięki układowi sprzężonych wiązań podwójnych w ich cząsteczkach nadają żółtą...