W strefach geograficznych, w których położone są oceany, można cykliczne obserwować zjawisko ubywania wody na brzegu na odległość wielu kilometrów, po czym jej przybywania po wielu godzinach. Na ten czas różnorodne organizmy morskie, zarówno roślinne jak i zwierzęce, zostają pozbawione swojego naturalnego środowiska, jakim jest morska woda. Jak sobie z tym radzą w tym regularnie powtarzającym się rytmie?
Autor: Joanna Kurek
Doktor nauk chemicznych pracująca naukowo na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowo- -badawcze to chemia organiczna, a przede wszystkim związki pochodzenia naturalnego, w szczególności alkaloidy.
Zwierzęta potrafią się ze sobą komunikować często w zaskakujący dla nas sposób. Takim sposobem są choćby bodźce elektryczne. Równie zdumiewające jest zamierzone wprowadzanie w błąd innego osobnika tego samego lub innego gatunku poprzez zastosowanie kamuflażu czy też tanatozy. Istnieje też szereg bodźców opartych na zmyśle węchu i mogą to być substancje o nieprzyjemnych zapachach, wydzielane celem odstraszenia napastnika, ale też o innych szczególnych woniach wywołujących określone działania społeczne. Są to feromony.
Zwierzęta, choć nie potrafią tak jak my, ludzie, porozumiewać się werbalnie, przez wieki wypracowały własne metody porozumiewania się zarówno wewnątrz własnego gatunku, jak i międzygatunkowo. Z uwagi na różnorodność gatunków w świecie zwierzęcym, a także fakt, że niektóre żyją na lądzie, a inne w wodzie, stosują one we wzajemnych kontaktach odpowiednio dobrane metody komunikacji. Są to różnorodne i wielopoziomowe metody oparte na systemie dźwięków, bodźców dotykowych, zapachowych, wizualnych, elektrycznych czy nawet mających wprowadzić w błąd innego osobnika tego samego lub innego gatunku poprzez zastosowanie kamuflażu czy tanatozy. Jednak po wnikliwej analizie systemów porozumiewania się zwierząt można odnieść wrażenie, że to właśnie one potrafią się lepiej porozumiewać między sobą, bezbłędnie odczytując przekazywane sygnały, nie używając do tego mowy.
Proponowane doświadczenia 1–3 są skierowane do uczniów szkół ponadpodstawowych znających budowę komórek i poszczególne organelle znajdujące się w nich, a ponadto klas biologicznych wyposażonych w mikroskopy. Czas wykonania – do dwóch godzin lub dłużej, gdyby wykonywać wszystkie zaproponowane części.
Doświadczenia 1–4 mogą wykonać uczniowie klas 7–8 grupowo/zbiorowo wraz z nauczycielem oraz uczniowie liceum ogólnokształcącego klas 1–4 i uczestnicy kółka biologicznego indywidualnie, w grupach bądź zbiorowo. Czas wykonania – do 2 godzin lekcyjnych.
Z nastaniem cieplejszych dni, wiosną, a w szczególności latem, mamy okazję podziwiać piękno tych delikatnych istot, jakimi są motyle. Cieszą oko swymi delikatnymi ruchami nad łąkami, zachwycają pięknem kształtów i kolorów. Te występujące w Polsce, np. bielinek kapustnik czy rusałka pawik, są znane prawie każdemu. W tropikach bywają motyle znacznie barwniejsze i większe. Jednak zanim staną się tymi pięknymi, zjawiskowymi, latającymi istotami, niszczą plony jako nielubiane gąsienice, gdyż potrzebują do przeobrażenia się dużych ilości pokarmu. Natomiast gdy już staną się motylami, ich życie w tej formie jest zaskakująco krótkie.
Na Ziemi istnieje szczególna grupa roślin zasiedlających różne kontynenty. Potrafią one zaadaptować się do niebywale trudnych warunków życia, jakimi są wysokie czy niskie temperatury, klimat wysokogórski czy nawet susza.
Adaptogeny są roślinami, które są dla ludzi nietoksyczne i odznaczają się tonizującym działaniem na nasze organizmy, czyli łagodzą skutki stresu, który wpływa nie tylko na kondycję fizyczną, lecz także psychiczną i mentalną.
Porosty, będące tak niepozornymi i najczęściej w ogóle niezauważanymi przez współczesnych ludzi organizmami, przez wieki towarzyszyły człowiekowi w różnych aspektach jego życia; były pokarmem, środkiem leczniczym, substancją barwiącą odzież i tkaniny, a także miały zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym i alkoholowym. Co zatem sprawia, że te niewielkich rozmiarów organizmy miały, ale jednocześnie nadal mają, tak ogromny wpływ na życie nie tylko ludzi, lecz także zwierząt?
Bardzo ciekawymi, wręcz niezwykłymi organizmami występującymi na Ziemi są porosty. Zasiedlają niemal cały lądowy obszar kuli ziemskiej, a nie występują w wodach. Obecne są na dalekiej północy, w obszarach równikowych, a także na obszarach wysokogórskich. Zbudowane są z minimum dwóch elementów, w skład których wchodzi: jeden gatunek grzyba i jeden gatunek glonu. Na świecie opisanych jest 13 500 gatunków porostów, w Polsce oznaczono 1600 gatunków, z czego 240 zaliczono do znajdujących się pod ochroną.