POROSTY – pionierzy na trudnym terenie

Porosty, choć najczęściej pozostają przez ludzi zupełnie niezauważane z uwagi na swoje raczej niewielkie rozmiary, często barwy zlewające się z barwą otoczenia, jak i miejsca występowania, stanowią bardzo ważny element układów biologicznych, a także były i nadal są bardzo cenne dla różnych zwierząt i ludzi. To właśnie one pomagają roślinom zasiedlać coraz to nowsze obszary Ziemi, gdyż sprawiają, że podłoże staje się lepiej przygotowane do wzrostu roślin (fot. 1). Porosty stanowią ważny element leśnych ekosystemów, będąc schronieniem, a także pożywieniem dla wielu organizmów. Porosty są istotnym elementem gospodarki krajów Północy, gdyż stanowią istotne źródło pokarmu dla tamtejszych zwierząt. Ponadto porosty wytwarzają tzw. kwasy porostowe, które stosuje się w barwiarstwie, współczesnym przemyśle perfumeryjnym, a także w przemyśle farmaceutycznym. Poza tym porosty są niezwykle użyteczne ze względu na to, że są naturalnymi wskaźnikami stanu środowiska na całym świecie. Za ich pomocą można dokonywać oceny stanu nie tylko zbiorowisk leśnych, lecz także stanowią wskaźnik zanieczyszczenia powietrza będącego zagrożeniem dla lasów, a także zmieniającego się otoczenia w obszarach miejskich i uprzemysłowionych. 
 

Czym są porosty?

Porosty we współczesnej nauce nazywane są grzybami zlichenizowanymi. Są to grzyby (głównie workowce, ale też podstawczaki), które odżywiają się poprzez lichenizację – współżycie z jednokomórkowymi zielenicami lub sinicami. Zarówno grzyby jak i glony są zdolne do życia osobno, jednak w tym szczególnym połączeniu, tworząc porost w wyniku symbiozy, czerpią wzajemne korzyści. Autotroficzne glony dostarczają grzybom produktów asymilacji, czyli przede wszystkim węglowodanów, grzyby natomiast przekazują glonom wodę wraz z solami mineralnymi i dwutlenek węgla, a także chronią je przed odwodnieniem i działaniem czynników mechanicznych. Dzięki tej swoistej symbiozie porosty mogą zasiedlać miejsca trudno dostępne dla innych organizmów, takie jak pnie drzew, suche i nasłonecznione powierzchnie skalne czy jałowa, naga gleba. Porosty wytwarzają szereg specyficznych substancji chemicznych, wyłącznie przez nie syntetyzowanych, które hamują kiełkowanie i wzrost roślin, albo odznaczających się charakterystycznym smakiem uniemożliwiającym ich spożycie, a substancje te są okr...