Porosty – organizmy o wszechstronnych zastosowaniach

Porosty odznaczają się interesującym składem chemicznym, jako jedyne na świecie organizmy wykształcają całą gamę tylko dla nich charakterystycznych związków, jakimi są kwasy porostowe. Każdy gatunek wytwarza inną mieszaninę tych związków. Związki te warunkują właściwości przeciwbakteryjne, ich obecność powoduje erozję skał, poddane określonym reakcjom dają odpowiednie efekty barwne, mają moc wzmacniania zapachu perfum. 

 

Fot. 1. Porosty nadrzewne i naziemne wraz z drobnymi grzybami (Karkonosze)

Znaczenie porostów dla ludzi na przestrzeni dziejów

Etnolichenologia jest nauką zajmującą się badaniem relacji między porostami a ludźmi. Porosty były wykorzystywane od wieków na całym świecie przez różne kultury do wielu rożnych celów. Miały zastosowanie w medycynie oraz jako pożywienie, a także jako barwniki. Porosty były także stosowane w balsamowaniu zwłok. Fakt ten datowany jest na XVIII dynastię*, gdyż gatunek Pseudevernia furfuracea został znaleziony w egipskim wazonie. Ten gatunek porostu zawiera substancje o właściwościach konserwujących i aromatyzujących, ale również antybiotycznych oraz jest to wysoce chłonny i lekki materiał opakowaniowy, co pomagało zahamować bakteryjny rozkład mumii. Porosty od dawna były wykorzystywane do produkcji nalewek i alkoholi. Roccella tinctoria i Roccella fuciformis to najważniejsze porosty, które można znaleźć w Indiach Wschodnich, Ameryce Południowej i Środkowej, Wyspach Zielonego Przylądka, na Madagaskarze i w Europie. Barwniki gatunku porostów Pertusaria albescens Erichs z Francji oraz porostów Ochrolechia tartarea L. (gatunek charakterystyczny dla krajów skandynawskich i celtyckich – tak zwane cudbear) miały zastosowanie jako składnik, również obecnie stosowanego do balsamowania, płynu o nazwie Cudbear. Widzimy, jak przeszłe praktyki stają się działaniem tradycyjnym z zastosowaniem w teraźniejszości. 

 

Fot. 2. Różnorodność porostów

Co zawierają porosty i czym są kwasy porostowe? 

Porosty pod względem chemicznym zbudowane są głównie z węglowodanów: polisacharydów i bywa, że także z monosacharydów. W dużych ilościach zawierają licheninę i izolicheninę, związki spokrewnione z celulozą, łatwo rozpuszczalne w gorącej wodzie i ulegające hydrolizie z wydzieleniem glukozy. Zawierają też hemicelulozy. Ponadto w ich skład wchodzą pierwiastki, tak...