0
203
Czy nauczyciel ma czas na zgłębiane tajników filozofii? Moim zdaniem mieć powinien, tak na potrzeby własnego rozwoju, jak i do prawidłowego procesu nauczania innych. Tylko wtedy jest szansa, żeby kształcenie na rzecz rozwiązywania testów przekształcić w chwilę refleksji nad światem. Aby jednak tego dokonać, trzeba myśleć w odpowiedni sposób. Niestety, jak wspomina Daniel C. Dennett w omawianej książce: „Myślenie o niektórych problemach jest tak trudne, że może rozboleć Cię głowa od samego myślenia o myśleniu o nich!”. Na szczęście możemy ten proces wspomagać, wystarczy tylko użyć odpowiednich narzędzi. Do ich poprawnego wykorzystania potrzebna jest jednak swoista instrukcja obsługi – i to taka, która nie tylko podpowie, jak korzystać z umysłu, ale także jakich pułapek unikać podczas myślenia.
Czasem ulegamy pokusie łatwych rozwiązań, wydajemy pośpieszne sądy albo unikamy ich wydania, wdając się w swoiste „dzielenie włosa na czworo”. Zagadnień w biologii wymagających filozoficznej refleksji jest całe mnóstwo, począwszy od problemów wspomagania rozmnażania, aż po potrzebę ochrony naszej planety. Dlatego lepiej, by dyskusja powstawała w oparciu o dobre i ugruntowane przemyślenia, niż odbywała się na zasadzie: niech każdy powie to, co chce, a później jakoś to będzie. „Jakoś” zawsze będzie, ale nie ma to nic wspólnego z precyzyjnym dochodzeniem do prawdy i uzasadnianiem własnych twierdzeń. W tym przypadku warto wiedzieć, jak sprawić, by nasze sądy były spójne, logiczne i przekonujące. To ostatnie może niekoniecznie, bo Dennett przedstawia wiele przykładów na to, że nie zawsze procesy naszego umysłu stawiają na logikę.
Profesor zaczyna od najprostszych porad, skupiając się m.in. na tak skutecznej technice dochodzenia do prawdy, jaką jest dialog. Ponieważ żyjemy w czasach, kiedy ta forma staje się coraz rzadszym sposobem wymiany myśli, a ton dyskusji często nadają jadowite internetowe komentarze oraz prymitywne przekrzykiwanie się polityków, warto przypomnieć przytoczone przez Dennetta tzw. reguły Rapaporta stanowiące przepis na udany komentarz krytyczny w prowadzonym dialogu:
- Powinieneś wyrazić stanowisko swojego przeciwnika tak jasno, dokładnie i sprawiedliwie, aby powiedział on: „Dziękuję, żałuję, że nie pomyślałem, aby ująć to w ten sposób”.
- Powinieneś wyliczyć wszystkie punkty sporne, zwłaszcza jeśli nie są przedmiotem ogólnej czy powszechnej zgody.
- Powinieneś wspomnieć o wszystkim, czego nauczyłeś się od swego przeciwnika.
Tylko wtedy masz prawo wypowiedzieć choćby jedno słowo krytyki lub podjąć próbę odrzucenia krytykowanego stanowiska. Od czasu Świętego Tomasza wiemy, że można wyrażać problem nawet bardziej zdecydowanie i dosadniej, niżby wyraził go jego twórca, a jednocześnie z kulturą i pasją wykazać jego błędy. Oczywiście uda się to zapewne wyłącznie umysłom wybitnym, ale warto stawiać pierwsze kroki, które m...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
- 6 wydań czasopisma "Biologia w Szkole"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- ...i wiele więcej!
