Prawie każdy czytał Ptasie radio Juliana Tuwima, prawie każdy wie, że w wierszu występuje dużo ptaków. Ciekawa jestem, ile osób je policzyło. Jest ich 25! Ja dowiedziałam się o tym, gdy postanowiłam wszystkie narysować.
Gdybym miała rysować 3 ptaki, pewnie nie szukałabym sposobu, jak wywiązać się z zadania i się nie zamęczyć. A tak…
Z pomocą przyszedł mi ks. Benedykt Chmielowski, autor Nowych Aten, czyli kompendium wiedzy o świecie, a dokładnie jego definicja – „Koń, jaki jest, każdy widzi”.
POLECAMY
Schemat
Ptak, jaki jest, każdy widzi – ma głowę, dziób, brzuszek, skrzydła, ogon i nogi. Gdy to wszystko narysowałam, powstał schematyczny rysunek. Teraz zostało już tylko naniesienie cech charakterystycznych. Dla ornitologa będzie to na pewno metoda zanadto uproszczona, ale dla bardzo początkującego obserwatora ptaków – idealna (zadanie: Wskaż ptaki na planszy, które narysowano, nie korzystając ze schematu. Szybko, natychmiast, na czas, zacznij od tych, które wyłapujesz na pierwszy rzut oka).
Co zwraca uwagę?
Wielkość, kolor, długość dzioba, długość nóg, długość ogona – lista jest subiektywna, do uzupełnienia. Rysujemy dla siebie!
- Głowa. Wyróżniającym elementem może być obwódka wokół oka, jakiś pasek, krawacik, zauszniki (u czubatki), berecik (np. u wróbla)…
- Czubek. Doprawdy, nie wiedziałam, że tyle ptaków je ma – czubatka, pośmieciuszka, jemiołuszka, dudek (on ma wręcz pióropusz!), czajka…
- Dziób. Zwykle zwraca uwagę kolor (u kosa widzę przede wszystkim żółty dziób), długość, grubość, zakrzywienie.
- Brzuszek. Tu kolor jest szczególnie widoczny. Przede wszystkim po nim rozpoznaję gila i sikorkę. Kukułka kojarzy mi się z marynarskimi prążkami na brzuszku.
- Skrzydła. Nawet uproszczony rysunek pozwala zaznaczyć coś, co je wyróżnia – u dudka są w prążki (ciekawa jestem, czy komuś uda się oprzeć i ich nie narysować); u wilgi są czarne, kontrastujące z żółtą resztą; u jemiołuszki – jaskrawo zabarwione na krawędzi; u jaskółki – wydłużone i głęboko czarne (na zdjęciach jaskółki często są niebieskimi ptakami, trudno uzyskać granatową czerń).
- Ogon. Dłuższy lub krótszy, niekiedy z wyraźnym akcentem kolorystycznym (wilga i jemiołuszka mają żółte paski na ogonie).
- Nogi. Dostrzegamy różnicę długości (wysokości?). Nogi słowika wydają mi się zadziwiająco długie. Czerwone nogi bociana nie zmieściły się na plakacie, ale i tak wiemy, że są.
Prywatny klucz
Można szybko przygotować własny, prywatny, subiektywny klucz do rozpoznawania ptaków, nanosząc na schemacie ptaka te elementy, które autor rysunku przede wszystkim dostrzega/chce zapamiętać. Można ćwiczyć, rysując ptaki z „Ptasiego radia”, ale też można rysować te, które odwiedzają karmnik, towarzyszą nam w parku, w lesie, ogrodzie… (zadanie: Które ptaki można spotkać zimą, a których nie spotkamy zimą?).
Głosy ptaków
W dymkach podaję wybrane zapisy z tabeli, którą przygotował dla mnie zaprzyjaźniony ornitolog, korzystając głównie z kluczy profesorów Jana Sokołowskiego i Kazimierza Dobrowolskiego. Dokonałam wyboru, a zarazem uproszczenia, zasłaniając się tym, że jest to prywatny klucz. W rzeczywistości zagadnienie jest bardzo skomplikowane. Każdy słyszy trochę inaczej. Zaproponowany wybór pozwala sprawdzić, co ja słyszę. Warto przeczytać głośno ptasie teksty. To dla człowieka swoiste łamańce językowe.
Zadanie
Przygotuj prywatny klucz do rozpoznawania ptaków, zaznaczając na schemacie elementy, które uważasz za charakterystyczne, po których ptaka rozpoznajesz.
Czego chcę nauczyć?
Selektywnego, krytycznego patrzenia. Dostrzegania wyróżniających szczegółów i zapamiętywania ich. Aby wiedzieć, nie muszę znać wszystkiego. Aby się nauczyć, muszę się zaangażować.
