Zimowanie ptaków wodnych w środowisku zurbanizowanym Cz. 1

Liczba gatunków oraz ilość zimujących osobników na danym akwenie zależą od wielu czynników, ale do najistotniejszych zalicza się jego wielkość i głębokość oraz charakter użytkowania i stopień penetracji przez ludzi. W przypadku rzek przepływających przez obszar zurbanizowany poza ich wielkością istotna dla ptaków wodnych jest także szerokość, ale także prędkość nurtu i wielkość przepływu. Zarówno na wodach stojących, jak i na rzekach istotna dla ptaków wodnych jest też obecność niepenetrowanych przez ludzi miejsc, takich jak mielizny i wysepki. Te niedostępne dla ludzi enklawy pozwalają ptakom bezpiecznie odpoczywać i nocować nawet w niedalekim sąsiedztwie budynków i różnego typu szlaków komunikacyjnych. Nie bez znaczenia jest też lokalizacja w obrębie kraju: np. warunki zimowania ptaków wodnych w Białymstoku czy Lublinie są krańcowo różne od tych, które panują we Wrocławiu bądź w Szczecinie (na korzyść tych dwóch ostatnich). 

Sprawa podstawowa – klimat 

Zimowanie ptaków wodnych w Polsce związane jest przede wszystkim z klimatem, jaki panuje u nas zimą. Od późnego średniowiecza aż po połowę XIX w. panowała tzw. mała epoka lodowcowa charakteryzująca się m.in. mroźnymi i śnieżnymi zimami. Dlatego niemal wszystkie ptaki wodne w Europie odlatywały na zimę do Afryki lub spędzały ją w basenie Morza Śródziemnego i w nadatlantyckiej części naszego kontynentu. Wyjątkiem był pluszcz ściśle związany z bystrymi rzekami Sudetów i Karpat, którego zimowanie na południu Polski było znane już dawniej. Ale od drugiej połowy XIX  w. zaczęły zachodzić zmiany – klimat Europy Środkowej stawał się nieco łagodniejszy, co objawiło się podczas zim coraz częstszymi okresami odwilży. Zjawisko to spowodowało u niektórych gatunków ptaków wodnych pozostawanie nielicznych osobników na zimę także we wschodniej części Europie Środkowej, w tym na ziemiach polskich. Od przełomu XIX i XX w. zaczęto na obecnym terytorium Polski – zwłaszcza w jego zachodniej części – rejestrować takie pionierskie gatunki jak: perkozek, 2 gatunki czapli (bąk i czapla siwa), 2 gatunki łabędzi (krzykliwy i niemy), gęś zbożowa, kilka gatunków kaczek (cyraneczka, krzyżówka, gągoł, bielaczek i nurogęś), bielik...