Autor: Dr hab. Joanna Ziomek

Umbrella species, termin stosowany w ochronie przyrody, w języku polskim oznacza gatunek parasolowy (również osłonowy, tarczowy). Monitorowanie reakcji gatunku parasolowego na zmiany zachodzące w siedlisku oraz podejmowanie działań przeciwdziałających jego zanikaniu pozwala chronić inne gatunki z nim współwystępujące oraz środowisko (Pullin 2005). Przykładem gatunku parasolowego jest chomik europejski Cricetus cricetus (L. 1758), ssak z rzędu gryzoni (Rodentia) żyjący na polach uprawnych (Kayser, Stubbe 2003). Na granicy zasięgu, w Alzacji, postuluje się, aby chomikowi nadać status gatunku flagowego (and. flagship species), swoistego ambasadora reprezentującego określony habitat lub problem, np. związany z pogarszającą się jakością środowiska (O’Brien 2015).

Do historii przeszedł okrutny eksperyment amerykańskiego psychologa Harry'ego Harlowa nad potrzebą miłości u młodych zwierząt (Harlow, 1958). Badacz wykorzystał do badania młode małpki rezusy (Macaca mulatta) oddzielone od matki (fot. 5), aby udowodnić, że potrzeba bliskości matki jest równie ważna jak zaspokajanie ich potrzeb fizjologicznych. W swym eksperymencie stworzył dwie sztuczne matki, jedną drucianą, a drugą pokrytą miękkim materiałem. Okazało się, że niezależnie od tego, 
który model matki był wykorzystywany do karmienia młodych, małpki większość czasu spędzały na „miękkiej matce”. Eksperyment ten dowiódł, że zapewnienie pożywienia nie jest ważniejsze od stworzenia młodym poczucia bezpieczeństwa, które w warunkach testu zapewniał dotyk miękkiego futerka. Obie badane grupy rezusów przybierały na wadze podobnie, jednak grupa karmiona przez drucianą matkę miała częściej problemy gastryczne. Po zakończeniu eksperymentu małpki wykazywały również zaburzenia o charakterze psychicznym. Choć Harry Harlow poszerzył wiedzę o psychice młodych osobników oraz o skutkach odseparowania ich od matek, sposób przeprowadzenia eksperymentu wzbudza wiele kontrowersji. Wykorzystywane do eksperymentu małpki są zwierzętami socjalnymi, a w czasie trwania eksperymentu młode osobniki zamknięto w komorach odseparowanych od wszelkich bodźców zewnętrznych. Ponadto małpki te w wielu cechach przypominają ludzi, np. rozpoznają swoje odbicie w lustrze. Rozpoczęto walkę o zaprzestanie wykorzystywania małp do eksperymentalnych badań laboratoryjnych.

Zastosowanie metod nauki języka migowego posłużyło do nawiązania kontaktu ze ssakami naczelnymi – szympansami i gorylami. Na przykład gorylicę Koko nauczono ponad tysiąca słów w języku migowym. Ta nietypowa metoda badań behawioralnych pozwoliła lepiej poznać emocje Koko oraz jej zdolności językowe. Naukowcy dowiedzieli się, że gorylica potrafi kłamać! Gdy w napadzie złości zniszczyła zlew, zapytana, kto to zrobił, zrzuciła winę na kota (Patterson, Gordon 2002).