Jak rozpoznać indywidualne zdolności dziecka i rozwijać jego potencjał?

Dzięki zaawansowanym badaniom naukowym wiemy coraz więcej na temat czynników wpływających na rozwój inteligencji, zdolności, talentów i możliwości poznawczych dzieci. Dziś nie jest to już prosty spór „geny czy środowisko” – wiemy, że znaczenie mają tutaj i czynniki genetyczne czy też wrodzone (np. związane z rozwojem w okresie płodowym), i rozmaite czynniki środowiskowe, w tym wpływ rodziny, rówieśników i szkoły.

Dzięki temu wiemy, że choć dzieci przychodzą na świat z pewnym potencjałem, to dopiero od okoliczności i środowiska będzie zależało, czy potencjał ten się rozwinie, czy też nie. Może więc być tak, że nawet wyjątkowe talenty dziecka pozostaną niedostrzeżone, a potencjał – zaprzepaszczony. Albo przeciwnie: że dziecko tylko umiarkowanie zdolne odniesie życiowy sukces, ponieważ jego otoczenie pomogło mu optymalnie rozwinąć jego zdolności.

Wszystkie dzieci są zdolne?

Taką tezę stawiają G. Hüther i U. Hauser. Ich stanowisko każe nam się zastanowić nad sposobem, w jaki dotychczas patrzyliśmy na zdolności, i dostrzec potencjał w każdej uczennicy i każdym uczniu. Autorzy zwracają uwagę na to, że każde dziecko ma ogromny potencjał i – zważywszy na wyjątkową plastyczność i możliwości uczenia się rozwijającego się mózgu – ma duże szanse osiągać w szkole (i poza nią) satysfakcjonujące wyniki. Zauważają też, że wiele dziecięcych zdolności nie wiąże się wprost z wiedzą i umiejętnościami szkolnymi, przez co jeszcze łatwiej można je pominąć. Tymczasem ich rozwijanie również może mieć duże znaczenie – te nieszablonowe zdolności mogą niespodziewanie okazać się przydatne w przyszłości, ale też ich rozwijanie przez dziecko może być czynnikiem stymulującym cały jego rozwój.

Zwykle, gdy mówimy o zdolnościach dzieci, myślimy zwłaszcza o tych szczególnie utalentowanych, wybitnych uczniach, których potencjał trudno przeoczyć. Jednak w praktyce w zasadzie każdy uczeń dysponuje...