Stopa w wielu wydaniach. Fascynująca różnorodność autopodium posterius u ssaków

Pomimo związanej z przystosowaniami funkcjonalnymi mnogości kształtów zarówno piersiowe, jak i miedniczne kończyny lądowych kręgowców cechuje pewien stały plan budowy. Na jego podstawie wyróżniamy obręcz kończyny (zonopodium) oraz kończynę wolną. Na tę drugą składają się trzy części: odcinek nasadowy (stylopodium), od­cinek przejściowy (zeugopodium) oraz odcinek obwodowy (autopodium). W kończynie miednicznej wspomnianemu schematowi odpowiadają kolejno obręcz miedniczna, udo, podudzie oraz tytułowa stopa (pes).

W obrębie gromady ssaków odcinki nasadowe oraz przejściowe charakteryzuje względna stałość budowy anatomicznej. Zdecydowanie większą zmienność wykazują odcinki autopodialne – w tym stopy, które mogą przyjmować różnorakie formy morfologiczne. O ile w większości podręczników do biologii podaje się przykłady różnych przystosowań ewolucyjnych dłoni, o tyle równie ciekawy temat stóp jest raczej pomijany lub marginalizowany.

Anatomiczny plan budowy

Wspomniany odcinek obwodowy obejmuje trzy pododcinki: podstawny (basipodium), pośredni (metapodium) oraz palcowy (acropodium). Na przykładzie stopy są to kolejno stęp (tarsus), śródstopie (metatarsus) oraz palce stopy (digiti pedis).

Rusztowaniem każdego z odcinków są kości, których liczba i kształt są gatunkowo zmienne. Przykładowo u człowieka wyróżniamy siedem kości stępu, w tym wszystkim znaną kość piętową (calcaneus). W odcinku pośrednim człowiek posiada pięć kości śródstopia, których przedłużeniem są kości palców stopy. U ludzi wszystkie palce poza dwuczłonowym paluchem zbudowane są z trzech paliczków: bliższego, środkowego i dalszego. Poza tym w obrębie stopy występują niewielkie kostne struktury – trzeszczki, których funkcją jest zmiana kąta nachylenia ścięgien w celu zwiększenia wydajności pracy mięśni. 

Pomiędzy poszczególnymi kośćmi wy­stępują stawy umożliwiające ich wzajemny ruch. Na warstwach mięśni i więzadeł, pośród których przebiegają liczne nerwy i naczynia, dopiero znajduje się skóra oraz jej wytwory, które także u poszczególnych gatunków ssaków występują pod rozmaitymi postaciami. 

Ludzka stopa 

Choć codziennie je oglądamy, nie zawsze zdajemy sobie sprawę z ich wyjątkowości. W każdej stopie znajduje się 28 kości, co pozwala nam zauważyć, że jedna c...