Światło w ciemności. Bioluminescencja łycznika ochrowego

Na szczęście nieprędko poznamy i zrozumiemy wszystko, tak że do zbadania nie pozosta­nie już nic więcej.

Jednym z takich dawniej tajemniczych, a dziś już dosyć dobrze zbadanych fenomenów natury jest bioluminescencja.

To, że dawniej tego typu zjawiska były postrzegane jako tajemnicze podkreśla fakt, że wiele z nich zyskało walor mitotwórczy. Przykładowo, spotykane w la­sach próchno drzew będące środowiskiem życia pewnych grzybów w odpowiednich warunkach emituje słabą, ale wyraźnie dostrzegalną w ciemności poświatę. Było to interpretowane jako przejaw obecności groźnych demonów – nocnic, które miały sprowadzać na manowce samotnych wędrowców [¹]. 

Już w starożytności Arystoteles i Pliniusz Starszy zauważyli, że rozkładające się drewno w pewnych przypadkach świeci w ciemności, zaś Robert Boyle w XVII wieku stwierdził, że tlen z powietrza jest zaangażowany w ten proces.

Oczywiście, temat ten był wykorzystywany także przez autorów opowieści z dreszczykiem – promieniujące słabym, zimnym blaskiem obiekty były tu wręcz doskonałym rekwizytem, o czym przekonuje nas choćby klasyk literatury grozy Howard Philips Lovecraft w jednym ze swoich opowiadań [²].

Bioluminescencja nie jest wcale takim rzadkim zjawiskiem. Organizmy, u których występuje należą do wielu różnych grup, np. bakterii Bacteria, protistów Protista, grzybów Fungi, jamochłonów Coelenterata, mięczaków Mollusca, skorupiaków Crustacea, owadów Insecta, osłonic Tunicata, a nawet ryb Pisces. Zważając na tak szerokie rozpowszechnienie w przyrodzie, a także na różne mechanizmy zjawiska, pewne jest, że bioluminescencja w toku ewolucji życia na Ziemi powstała wiele razy.

Jeśli chodzi o przykłady bioluminescencji to pierwsze przychodzą na myśl chrząszcze Coleoptera z rodziny świetlikowatych (robaczków świętojańskich) Lampyridae. Na terenie Polski występują trzy gatunki świetlikowatych. Są to:

• iskrzyk Phausis splendidula,
• świeciuch Phosphaenus hemipterus,
• świetlik świętojański Lampyris noctiluca.

Najbardziej znany jest oczywiście ten ostatni. 

W przypadku świetlikowatych (podobnie jak i wielu innych owadów) bioluminescencja pełni rolę atraktanta – pomaga zwabić ewentualnego partnera.

Wśród innych organi...