Nie wszystko musi zależeć od genów, czyli jak czynniki środowiskowe mogą zmieniać nasz mózg i nasze zachowanie

Neurobiologia

Przez długi czas myślano, że człowiek rodzi się jako niezapisana tablica (z łaciny tabula rasa), która jest zapełniana informacjami w czasie życia i zdobywania doświadczeń. Obecnie dzięki licznym badaniom wiemy, że ten pogląd nie jest prawdziwy, a pierwsze wersy w historii naszego życia zostają zapisane już w łonie matki. Stąd też tak naprawdę każdy z nas jest o ok. 9 miesięcy starszy, niż to wynika z metryki urodzenia. W starożytnych Chinach i Japonii doliczano noworodkowi rok życia do daty urodzenia, co świadczy o traktowaniu życia po narodzinach jako kontynuacji życia płodowego. 

Neurobiolodzy poszukują odpowiedzi na pytania, jak doświadczenia zdobyte jeszcze przed urodzeniem wpływają na funkcjonowanie naszego mózgu. Według teorii programowania prenatalnego lub wczesnego programowania czynniki środowiskowe działające we wczesnych etapach rozwojowych kształtują mózg, który z kolei steruje zachowaniem. Badania prowadzone przez grupę naukowców kierowaną przez Phillipsa wskazały na silne związki między niską masą urodzeniową, wysokim poziomem hormonu stresu (kortyzolu) i wzrostem zachorowalności na nadciśnienie czy cukrzycę typu 2. Cukrzyca typu 2 stanowi ok. 90% wszystkich przypadków wśród chorych na tę chorobę, często związana jest z nadwagą czy otyłością i charakteryzuje się nieprawidłowym wydzielaniem i funkcjonowaniem insuliny. Cukrzyca i otyłość zostały uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za choroby cywilizacyjne związane z drastyczną zmianą stylu życia, głównie niewłaściwą dietą i brakiem lub ograniczoną aktywnością fizyczną. Późniejsze badania pozwoliły znaleźć związki pomiędzy niską wagą urodzeniową a wzrostem poziomu cholesterolu we krwi czy rozwojem takich chorób, jak zespół policystycznych jajników i depresji występujących w późniejszych okresach życia. Stąd też lekarze i naukowcy zaczęli doszukiwać się przyczyn niektórych chorób w życiu płodowym. Fizjologiczne znaczenie programowania prenatalnego nie jest do końca poznane. Uważa się, że czynniki środowiskowe, działając na matkę i rozwijające się w jej łonie dziecko, przygotowują organizm do funkcjonowania w warunkach, które napotyka po urodzeniu. Jakkolwiek jeśli w łonie matki zaistnieją niekorzystne warunki, np. niedożywienie...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów



Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań czasopisma "Biologia w Szkole"
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
  • ...i wiele więcej!

Przypisy