Autor: Katarzyna Winnicka

Te niezwykłe organizmy w początkowej fazie badań znane były głównie z tego, że zasiedlają ekstremalne siedliska – bardzo gorące lub wyjątkowo zimne, bardzo słone lub bardzo kwaśne. Później okazały się być organizmami kosmopolitycznymi mającymi fundamentalne znaczenie dla zrozumienia podstawowych procesów biologicznych, funkcjonowania eko­­sy­ste­mów (nie tylko tych ekstremalnych), a także ewolucji organizmów eukariotycznych. Archeobakterie, obecnie znane jako archeony (Archaea), bo o nich mowa, to unikalne mikroorganizmy odkryte dopiero w 1977 r. przez biologów molekularnych Carla Woese’a i George’a Foxa (Woese i in. 1990). Informacja o odkryciu szybko obiegła świat, ponieważ organizmy te przewracały prosty, ustalony porządek klasyfikacji organizmów żywych. Do tamtego momentu bowiem wyróżniano dwie domeny skupiające wszystkie organizmy żywe: bakterie klasyfikowane jako prokariota – organizmy w większości jed­nokomórkowe i pozbawione dobrze wyodrębnionego jądra – oraz pozostałe organizmy klasyfikowane jako eukariota. Te ostatnie, do których należy również człowiek, posiadają dobrze wyodrębnione jądro komórkowe zawierające informację genetyczną. Archeony wykazujące cechy specyficzne tylko dla nich samych klasyfikowane są jako trzecia do­mena życia. 

Jak porównać dwa gatunki albo jak sprawdzić, jak dziedziczą się ich cechy? Skąd czerpać informacje o organizmach żywych? Odpowiedź na wiele tego typu pytań uzyskać można dzięki analizie informacji genetycznej zawartej w genomach. W którym jednak miejscu w genomie szukać interesujących nas informacji? Naukowcy często wykorzystują w tym celu markery genetyczne, czyli różnego typu cechy organizmu pozwalające na określenie jego genotypu. 

Dlaczego seks istnieje? Dlaczego jest tak rozpowszechniony (choć nie jest uniwersalny)? Z jednej strony obserwujemy powszechność występowania rozmnażania płciowego, a z drugiej widzimy, jakie koszty ponosi organizm w związku z tym procesem. Rodzi to podstawowy paradoks biologii ewolucyjnej (paradoks seksu).  

Samce i samice danego gatunku mają w większości te same geny. Jednak mimo tych podobieństw obserwujemy czasami wybitne różnice morfologiczne, fizjologiczne i behawioralne pomiędzy płciami (dymorfizm płciowy lub gender dimorphism). 
Dymorfizm płciowy może być związany z zamieszkiwaniem określonych nisz ekologicznych, wynikać z różnic w zachowaniu (np. tych związanych z wyborem partnera do reprodukcji), z różnych kosztów reprodukcji, ról, jakie pełnią samce i samice w tym procesie, lub z kombinacji tych czynników (Butler i Losos, 2002). 

Chociaż najczęściej partnera do rozrodu wybiera samica, tam gdzie konkurencja o nią jest duża i gdzie samiec musi włożyć dużo wysiłku w reprodukcję, to on wybiera najbardziej atrakcyjną samicę gwarantującą sukces rozrodczy. Pozwala to na rekompensatę kosztów związanych z reprodukcją, 
które ponosi. 

Na amerykańskim uniwersytecie Cornella znajduje się jedna z większych kolekcji zarejestrowanych głosów ptaków (Macaulay Library). Jedno z nagrań to głos małego ptaka, samca lasówki żółtej (Vermivora bachmanii), gatunku znanego z południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Zarejestrowano pieśń godową samca, który przywoływał samiczkę. Jego wysiłki były bezskuteczne, ponieważ pozostał ostatni na Ziemi.