Atak klonów, czyli biologia inwazji roślin

Rozprzestrzenianie się gatunków obcego pochodzenia jest wielkim wyzwaniem dla współczesnego świata. Przynosi szereg szkód w funkcjonowaniu rodzimych ekosystemów, wpływa negatywnie na zdrowie człowieka, związane jest też z ogromnymi stratami ekonomicznymi. Stąd też w ramach Strategicznego Planu na rzecz Różnorodności Biologicznej zdecydowano się na inwentaryzację najbardziej problematycznych gatunków, zbadanie ich biologii i ekologii oraz ograniczenie ich ekspansji. We wspólnej walce uczestniczą naukowcy i rządy poszczególnych państw. Badacze apelują również o jak najszerszą edukację społeczną. Aby odniosła ona sukces, należy rozpocząć ją na poziomie szkoły podstawowej. W końcu czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. 

Akcja wywołuje reakcję, czyli wpływ presji człowieka na kształtowanie się zasięgów roślin

Historia życia na Ziemi sięga miliardów lat wstecz. W porównaniu z nią czas panowania człowieka współczesnego jest niepomiernie krótki, a wprowadzone przez niego zmiany w biosferze tym bardziej katastrofalne. Doskonałym bioindykatorem zachodzących przemian są rośliny. Giną gatunki endemiczne i te o wąskiej skali ekologicznej. Z drugiej strony swoje zasięgi powiększają gatunki kosmopolityczne tolerujące różnorodne warunki środowiskowe. 

Rośliny towarzyszące człowiekowi nazywane są gatunkami synantropijnymi [2]. Część z nich – apofity – pozostają w ramach dotychczas zajmowanego obszaru, wkraczając na tereny silnie zmienione antropogenicznie dokonują ekspansji ekologicznej [4]. W tej grupie znajduje się dla przykładu pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) i ostrożeń polny (Cirsium arvense (L.) Scop.), które pierwotnie związane były ze śródleśnymi wiatrołomami, później zaś znalazły optimum występowania na siedliskach ruderalnych – nieużytkach, skrajach osiedli, terenach kolejowych [10]. 

Przekształcanie środowiska, celowe przewożenie roślin lub przypadkowe zawlekanie ich diaspor otworzyło również możliwość ekspansji geograficznej – przekraczania niepokonanych dotychczas barier przestrzennych, takich jak łańcuchy górskie czy oceany. W ten sposób we florach pojawiają się nowi przybysze – antropofity. Naturalne migracje polegające na powolnym rozszerzaniu zasięgu zostały przy tym zastąpione ekspansjami skokowymi, w których nowe populacje pojawiają się setki i tysiące kilometrów od macierzystych [6]. Zdarza się, że trafiając w miejsce o bardzo korzystnych warunkach do rozwoju, nie mają naturalnych wrogów. Zadomowione rośliny, rozmnażające się w ogromnym tempie i sprawnie rozprzestrzeniające się na nowe siedliska, stają się gatunkami inwazyjnymi [m.in. 5, 7, 9]. 

Miłe złego początki, czyli o introdukcji rośl