Cis pospolity – drzewo niezwykłe

Cis pospolity (Taxus baccata L.) – niepozorne drzewo iglaste przypominające z wyglądu młody świerk – należy do reliktów trzeciorzędowych. W całym rodzaju Taxus niewiele jest gatunków, w Europie znany jest tylko ten jeden. Mało tego, rodzaj Taxus jest jedyny w całej rodzinie Taxaceae. U Taxus baccata nie wyodrębniono podgatunków, co jest częste u starych gatunków roślin, więc z taksonomicznego punktu widzenia jest jednorodny. 
Cisy są drzewami długowiecznymi, mogą żyć grubo ponad 1000 lat. Pomimo tak długiego życia nie osiągają dużych rozmiarów. Maksymalnie rosną do 12–15 metrów. W nielicznych tylko przypadkach odnotowano ich wzrost o 2–3 metry więcej, jak w przypadku cisa z Harchington (17,4 m). To, że cisy nie są wysokie pomimo swej długowieczności, jest spowodowane wolnym tempem wzrostu. Najczęściej w ciągu roku przyrasta im jedynie od 0,5 cm do 10 cm, a i z czasem ten niewielki przyrost zanika. Czasami, ale jedynie u młodych drzewek dwudziesto-, trzydziestoletnich i to w sprzyjających warunkach, przyrost może być, jak na cisa, wprost gigantyczny i wynosić nawet 30–40 cm na rok. W Polsce do najwyższych cisów należą cisy w Henrykowie niedaleko Wrocławia oraz w Mogilnie niedaleko Krakowa – mają około 15 m wysokości.
Pomimo wcześniej wspomnianej jednolitości cis wydaje się gatunkiem morfologicznie dość zmiennym. Jest to spowodowane tym, że często w miastach spotyka się nie czysty gatunek, ale mieszańce. Najczęściej spotykanym mieszańcem jest Taxus×madia pochodzący z krzyżówki europejskiego Taxus baccata z japońskim Taxus cuspidata Siebold & Zucc., bardziej odpornym na mróz, dlatego chętnie sadzonym w miastach Europy. Poza tym obok formy drzewiastej cisy mogą tworzyć formy ­krzaczaste. Forma krzaczasta w naturalny sposób powstaje na skutek uszkodzenia pędu głównego, na przykład z powodu przemarznięcia podczas ostrej zimy lub w wyniku uszkodzenia mechanicznego. Na jego miejscu wyrastają wówczas liczne pędy, które rozrastają się szeroko, tworząc ogromne krzewy, często o płożących się bocznych gałęziach. Te z kolei łatwo ukorzeniają się i dalej rozrastają. Rozrastanie to umożliwiają liczne pąki śpiące, rozsiane po całym pniu i na gałęziach. Cecha ta jest wykorzystywana przez ogrodników, którzy specjalnie przycinają cisy, aby uzyskać gęste żywopłoty, lub tworzą z cisów piękne art...