Dział: Z księgarskich półek

Edukacja przyrodnicza to ciągłe poszukiwanie właściwych środków, by dotrzeć do dzieci, młodzieży i dorosłych. Często bardzo trudno o wspólną linię porozumienia. Tymczasem coraz więcej badań pokazuje, że skuteczność edukacji zależy nie tylko od szkoły, ale przede wszystkim współpracy z rodzicami. Tomasza Samojlika poznałem osobiście podczas zawodowych badań nad wpływem historii na współczesne układy ekologiczne. Wiedziałem, że jest świetnym popularyzatorem, zaprosiłem do przedszkola córki. Miał też wykłady o upowszechnianiu wiedzy dla studentów. Wtedy też spotkałem się z komiksami przyrodniczymi rysowanymi przez Tomka. Są po prostu świetne i zdecydowanie warte znakomitej rekomendacji. Niektórzy twierdzą, że idea pedagogiczna „ucząc, bawić i bawiąc, uczyć” nieco się zdezaktualizowała. Moim zdaniem nic bardziej mylnego. Tylko rozbudzając i rozwijając pasje, wychowamy przyszłych naukowców. Sztuka komiksu może być bardzo pomocna, gdyż łączy pokolenia. Nie będzie to recenzja jednej książki, jak ta publikowana ostatnio na łamach Biologii w Szkole, a przedstawienie aż trzech: dwóch, w których dr Tomasz Samojlik jest autorem tekstu i obrazków i jednej – z tekstem znanego przyrodniczego publicysty Wojciecha Mikołuszko – w której jest ilustratorem. 

Czasem trudno uwierzyć, że naukowcy to zwykli ludzie, ze smutkami, radościami, ambicjami i życiowymi niepowodzeniami. Mówi się, że „tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Najbardziej sprawdzają nas sytuacje krytyczne, zawirowania historii połączone z powstaniami i upadkami systemów. Niewątpliwie wieki XIX i XX były trudnymi, ale i ciekawymi czasami. 

„Czas to pieniądz” i tym podobne porzekadła sprawiają, że żyjemy w ciągłym stresie, a czasu i tak nie możemy kupić. Przepracowujemy się, nie nadążamy, a mimo nowości technicznych – komputerów i organizatorów czasu – zdaje się nam on uciekać przez palce. O problemie naukowo dyskutują fizycy, psychologowie i lekarze. Dyskusje trwają, a zwykli ludzie nadal nie nadążają. Wakacje to taki czas, kiedy i nauczyciele, i uczniowie powinni nabrać sił na nowy rok szkolny. Wypoczywać jednak należy roztropnie. Wypada wręcz napisać, że w dobie ciągłego pośpiechu oraz pracoholizmu czasami trzeba po prostu zwyczajnie… poleniuchować. 

Czy nauczyciel ma czas na zgłębiane tajników filozofii? Moim zdaniem mieć powinien, tak na potrzeby własnego rozwoju, jak i do prawidłowego procesu nauczania innych. Tylko wtedy jest szansa, żeby kształcenie na rzecz rozwiązywania testów przekształcić w chwilę refleksji nad światem. Aby jednak tego dokonać, trzeba myśleć w odpowiedni sposób. Niestety, jak wspomina Daniel C. Dennett w omawianej książce: „Myślenie o niektórych problemach jest tak trudne, że może rozboleć Cię głowa od samego myślenia o myśleniu o nich!”. Na szczęście możemy ten proces wspomagać, wystarczy tylko użyć odpowiednich narzędzi. Do ich poprawnego wykorzystania potrzebna jest jednak swoista instrukcja obsługi – i to taka, która nie tylko podpowie, jak korzystać z umysłu, ale także jakich pułapek unikać podczas myślenia. 

Nie było nas, był las − wielu, zwłaszcza starszych Czytelników zapewne pamięta to powiedzenie. Zadajemy sobie jednak coraz częściej pytanie – czy las będzie nadal? Pytanie nie jest bezzasadne, gdyż tempo wycinki lasów na Ziemi jest zatrważające. Dlatego próbujemy znajdować argumenty pozwalające skuteczniej chronić środowiska leśne. Dziś doskonale wiemy, że za ochroną nie muszą stać jedynie argumenty ekonomiczne czy etyczne. Coraz częściej odwołujemy się do ludzkich emocji i poczucia piękna. Las jest piękny, trzeba tylko trafić w odpowiednie miejsce i być emocjonalnie przygotowanym na estetyczne odczucia. Właśnie w tym pomoże pięknie wydana książka dwóch profesorów Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.