Biologia molekularna i cytologia należą bez wątpienia do jednych z najbardziej skomplikowanych dziedzin biologicznych. Znajduje to swoje odbicie także w dydaktyce, gdzie pytania z tych fragmentów biologii uchodzą za najtrudniejsze, np. podczas matur czy choćby szkolnych klasówek.
Autor: Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski
Dyrektor Instytutu Zoologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Zoolog i ekolog. Autor ponad 250 publikacji międzynarodowych i kilku książek. Pasjonat obserwacji ptaków, łączenia różnych dyscyplin naukowych i edukacji spersonalizowanej. Stały współpracownik „Biologii w Szkole”.
Używanie przez uczniów telefonów w trakcie lekcji jest problemem, z którym borykają się prawie wszyscy nauczyciele. Najczęściej używane są one do rozrywki oraz komunikacji niezwiązanej z odbywającymi się właśnie zajęciami, a tym samym prowadzą do rozkojarzenia ucznia oraz oderwania go od lekcji.
W ramach projektu „Akademicki Poznań” na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu przebywał, wygłosił wykład, poprowadził seminarium i udzielił wywiadu dla „Biologii w Szkole” prof. dr Michael Wink.
„Czas to pieniądz” i tym podobne porzekadła sprawiają, że żyjemy w ciągłym stresie, a czasu i tak nie możemy kupić. Przepracowujemy się, nie nadążamy, a mimo nowości technicznych – komputerów i organizatorów czasu – zdaje się nam on uciekać przez palce. O problemie naukowo dyskutują fizycy, psychologowie i lekarze. Dyskusje trwają, a zwykli ludzie nadal nie nadążają. Wakacje to taki czas, kiedy i nauczyciele, i uczniowie powinni nabrać sił na nowy rok szkolny. Wypoczywać jednak należy roztropnie. Wypada wręcz napisać, że w dobie ciągłego pośpiechu oraz pracoholizmu czasami trzeba po prostu zwyczajnie… poleniuchować.
Naukowcy już dawno udowodnili, że każde dziecko rodzi się inne, a duży wpływ na to, jakie jest i będzie w przyszłości, ma zachowanie matki w trakcie ciąży. Dzieje się tak za sprawą reakcji fizjologicznych skutkujących m.in. zmianami w DNA. Najczęściej polegają one na zmianach epigenetycznych wywoływanych jego metylacją.
Coraz szybciej postępująca urbanizacja doprowadza do synantropizacji wielu gatunków zwierząt. Jak pokazują badania, ptaki są grupą, która bardzo łatwo przyzwyczaja się do obecności człowieka i chętnie zasiedla miasta. Ma ku temu wiele powodów.
W krajach rozwiniętych wszelkiego rodzaju alergie oraz astmy stanowią coraz większy problem. Już od dłuższego czasu. Związane jest to ze zbyt sterylnym środowiskiem życia, szczególnie w okresie dziecięcym. Ludzie, zwłaszcza ci żyjący w miastach, są coraz rzadziej wystawieni na działanie naturalnej mikroflory pochodzącej ze środowiska, a także dodatkowo wyjaławiają swoje organizmy i rozregulowują układ immunologiczny poprzez złe odżywianie, używki, stosowanie antybiotyków oraz brak aktywności fizycznej.
Czy nauczyciel ma czas na zgłębiane tajników filozofii? Moim zdaniem mieć powinien, tak na potrzeby własnego rozwoju, jak i do prawidłowego procesu nauczania innych. Tylko wtedy jest szansa, żeby kształcenie na rzecz rozwiązywania testów przekształcić w chwilę refleksji nad światem. Aby jednak tego dokonać, trzeba myśleć w odpowiedni sposób. Niestety, jak wspomina Daniel C. Dennett w omawianej książce: „Myślenie o niektórych problemach jest tak trudne, że może rozboleć Cię głowa od samego myślenia o myśleniu o nich!”. Na szczęście możemy ten proces wspomagać, wystarczy tylko użyć odpowiednich narzędzi. Do ich poprawnego wykorzystania potrzebna jest jednak swoista instrukcja obsługi – i to taka, która nie tylko podpowie, jak korzystać z umysłu, ale także jakich pułapek unikać podczas myślenia.
Od początku XXI wieku trwają intensywne badania na temat związków między poziomem różnorodności biologicznej a występowaniem patogenów chorobotwórczych. Wielu naukowców (w tym nasz zespół) próbuje potwierdzić bądź obalić hipotezę wysuniętą przez amerykańskich ekologów nazywaną „efektem rozcieńczenia”. Mówi ona o tym, że w środowiskach o większej bioróżnorodności jest mniejszy współczynnik występowania chorób odwektorowych (np. przenoszonych przez kleszcze lub komary).
Badania z pogranicza dydaktyki, psychologii i ewolucjonizmu wskazują, że ludzie łatwiej przyswajają informacje, które mogą być istotne dla przeżycia. Zbadano kiedyś na przykład, że studenci więcej zapamiętywali na zajęciach z botaniki na temat roślin, które są trujące, a także na temat tych, które miały czarne bądź czerwone owoce. Słuchacze na temat omawianych gatunków zapamiętywali więcej informacji na temat ich toksyczności niż np. ich nazwy czy zasięg geograficzny. Podobne badania przeprowadzili niedawno słowaccy dydaktycy biologii na temat zwierząt.