Jak wiadomo, pies jest najlepszym przyjacielem człowieka. Niestety ciągle niewiele wiemy o tym, jak, gdzie i kiedy się ta przyjaźń zaczęła. Badania genetyczne niedawno obaliły pogląd, że psy pochodzą od wilków. Okazuje się, że obydwa gatunki miały tego samego przodka, który dał się udomowić dawnym ludziom. Nie wiadomo jednak, kiedy i gdzie dokładnie to się stało. Różne badania dają wyniki rozbieżne o dziesiątki tysięcy lat i tysiące kilometrów. Nieważne, jakie są odpowiedzi na te pytania, faktem pozostaje jednak niezwykła międzygatunkowa więź między Canis familiaris i Homo sapiens. Japońscy naukowcy dowiedli w niedawno opublikowanych w prestiżowym czasopiśmie Science badaniach, że ta więź objawia się nawet na poziomie fizjologicznym. Co ciekawsze – u obydwu gatunków!
Autor: Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski
Dyrektor Instytutu Zoologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Zoolog i ekolog. Autor ponad 250 publikacji międzynarodowych i kilku książek. Pasjonat obserwacji ptaków, łączenia różnych dyscyplin naukowych i edukacji spersonalizowanej. Stały współpracownik „Biologii w Szkole”.
Nie było nas, był las − wielu, zwłaszcza starszych Czytelników zapewne pamięta to powiedzenie. Zadajemy sobie jednak coraz częściej pytanie – czy las będzie nadal? Pytanie nie jest bezzasadne, gdyż tempo wycinki lasów na Ziemi jest zatrważające. Dlatego próbujemy znajdować argumenty pozwalające skuteczniej chronić środowiska leśne. Dziś doskonale wiemy, że za ochroną nie muszą stać jedynie argumenty ekonomiczne czy etyczne. Coraz częściej odwołujemy się do ludzkich emocji i poczucia piękna. Las jest piękny, trzeba tylko trafić w odpowiednie miejsce i być emocjonalnie przygotowanym na estetyczne odczucia. Właśnie w tym pomoże pięknie wydana książka dwóch profesorów Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Spór o przynależność wirusów do świata organizmów żywych lub martwych trwa od wielu lat. Spowodowany jest on głównie tym, że nie ma w biologii powszechnie uznawanej definicji życia ani materii ożywionej. Wirusy są tworami bardzo intrygującymi. Mają niesamowicie prostą budowę – złożone są z materiału genetycznego (nić DNA lub RNA) i niewielu białek tworzących kapsyd, czyli specyficzną „kapsułkę” otaczającą kwas nukleinowy.
Większość zwierząt unika miejsc, w których znajdują się ich martwi krewniacy, kojarząc je z zagrożeniem. Jednak znane są gatunki, które odwiedzają swoich zmarłych towarzyszy, głównie należą tu ssaki, np. słonie, delfiny i szympansy. Zwłaszcza u słoni to zachowanie jest bardzo rozwinięte, a zwierzęta te przychodzą nawet do samych kości swoich pobratymców. Pewne badania wskazują nawet na coś w rodzaju przechodzenia przez nie żałoby po śmierci bliskiego krewniaka.
Niektóre rośliny otwierają kwiaty tylko raz, a inne potrafią robić to wielokrotnie co nazywamy nyktynastią. Przyczyną takiego zachowania jest ochrona organów kwiatowych oraz pyłku. Sam mechanizm otwierania i zamykania kwiatów był wielokrotnie badany przez fizjologów i jest stosunkowo dobrze poznany. Mogą na niego wpływać zarówno czynniki środowiskowe jak temperatura i wilgotność powietrza oraz czynniki wewnętrzne, np. fitohormony. Nie do końca poznane zostały jednak mechanizmy ewolucyjne odpowiadające na pytanie, dlaczego właściwie zamykanie kwiatów na noc się roślinom opłaca. Teoretycznie proces zamykania kwiatów generuje koszty związane z samym zamykaniem, jak i skracaniem okresu, kiedy roślina może być zapylona, tak więc powinien istnieć ważny czynnik ewolucyjny generujący jakieś zyski przewyższające ponoszone straty. Przyjrzeć się temu problemowi postanowili słowaccy naukowcy, a wyniki ich badań ukażą się wkrótce w uznanym czasopiśmie botanicznym.
Izrael znany jest z doskonałego poziomu edukacji szkolnej i studiów wyższych. Przyglądamy się problemom edukacji przyrodniczej tamże, rozmawiając z prof. Reuvenem Yosefem, obecnie pracującym jako nauczyciel w szkole średniej w znanym kurorcie Eilat nad Morzem Czerwonym.
O wykorzystaniu komiksów w edukacji przyrodniczej, jak i o autorze poczytnych komiksów i książek dla dzieci – dr. Tomaszu Samojliku pisałem już obszerniej na łamach Biologii w Szkole. Jednak książka O rety! Przyroda jest tak niezwykła, że uzasadniony jest wykrzyknik w tytule.
Obecnie jesteśmy świadkami dynamicznego postępu cywilizacyjnego przejawiającego się zwłaszcza poprzez rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych.
Czasami zastanawiam się, dlaczego żyjąc w otoczeniu tak pięknej przyrody, jaką mamy w Polsce, dotychczas nie powstały w niej naprawdę szerokie ruchy społeczne, domagające się nie tylko ochrony przyrody, ale po porostu podpatrujące poszczególne grupy roślin i zwierząt.
Ostatnimi laty intensywnie rozwija się gałąź ekologii badająca usługi ekosystemowe (ecosystem services), czyli łącząca środowisko naturalne z ekonomią.