Po epoce kamienia, brązu i żelaza dumnie wkroczyliśmy w erę plastiku. Każda plastikowa butelka, z której pijesz wodę, każdy plastikowy worek, w który pakujesz swoje zakupy, oraz twoje ubranie zawierające syntetyczne włókna pozostaną na Ziemi, w tej czy innej formie. Najniższa współczesna warstwa śmieciowego pokładu datowana jest na ok. 70 lat i niestety zwiększa się wykładniczo.
Autor: Dr hab. Iwona Melosik
Prof. UAM, pracownik Zakładu Genetyki Instytutu Biologii Eksperymentalnej. Specjalizuje się w genetyce populacyjnej i ekologicznej.
Migracja ułatwia zwierzętom dotarcie do zasobów niezbędnych do przeżycia, uniknięcie niekorzystnych temperatur lub znalezienie partnera. Aby podjąć wędrówkę, osobnik musi mieć niezbędne wyposażenie i umiejętności, takie jak zdolność do określania kierunku i orientowania się w przestrzeni, wewnętrzy program sterujący czasem migracji oraz wykształcenie pewnych fizjologicznych adaptacji koniecznych do przeżycia podróży, jak wzmożone łaknienie lub pierzenie się przed rozpoczęciem migracji (Hansson & Akesson 2014).
Kiedy robi się zimniej, możesz zauważyć, że część gatunków, które obserwowałeś w ciągu lata, zniknęła. Wśród nich są te, które zapadły w długi zimowy sen, oraz takie, które wybrały się w daleką podróż. Czasami naprawdę daleką. Tak daleką, że dzieci tych podróżników ją kontynuują.
Wyobraź sobie, że jesteś ptakiem, który żyje w głębi lasu, np. jarząbkiem lub gilem, i nagle ktoś niszczy połowę Twojego domu, a przez Twoją cichą sypialnię przeprowadza autostradę. Twój bezpieczny i bogaty dom przestaje istnieć. Zalany jest światłem, hula po nim wiatr, smaga go deszcz i ktoś postanawia, że nigdy więcej nie będzie Twoim domem.
Czasami wystarczy niewielka zmiana w kolorze skrzydeł samca motyla lub w dźwiękach wydawanych przez świerszcza, aby nie dochodziło do krzyżowania się pomiędzy osobnikami, co finalnie prowadzi do specjacji, czyli do formowania się nowych gatunków.
Te niezwykłe organizmy w początkowej fazie badań znane były głównie z tego, że zasiedlają ekstremalne siedliska – bardzo gorące lub wyjątkowo zimne, bardzo słone lub bardzo kwaśne. Później okazały się być organizmami kosmopolitycznymi mającymi fundamentalne znaczenie dla zrozumienia podstawowych procesów biologicznych, funkcjonowania ekosystemów (nie tylko tych ekstremalnych), a także ewolucji organizmów eukariotycznych. Archeobakterie, obecnie znane jako archeony (Archaea), bo o nich mowa, to unikalne mikroorganizmy odkryte dopiero w 1977 r. przez biologów molekularnych Carla Woese’a i George’a Foxa (Woese i in. 1990). Informacja o odkryciu szybko obiegła świat, ponieważ organizmy te przewracały prosty, ustalony porządek klasyfikacji organizmów żywych. Do tamtego momentu bowiem wyróżniano dwie domeny skupiające wszystkie organizmy żywe: bakterie klasyfikowane jako prokariota – organizmy w większości jednokomórkowe i pozbawione dobrze wyodrębnionego jądra – oraz pozostałe organizmy klasyfikowane jako eukariota. Te ostatnie, do których należy również człowiek, posiadają dobrze wyodrębnione jądro komórkowe zawierające informację genetyczną. Archeony wykazujące cechy specyficzne tylko dla nich samych klasyfikowane są jako trzecia domena życia.
Jak porównać dwa gatunki albo jak sprawdzić, jak dziedziczą się ich cechy? Skąd czerpać informacje o organizmach żywych? Odpowiedź na wiele tego typu pytań uzyskać można dzięki analizie informacji genetycznej zawartej w genomach. W którym jednak miejscu w genomie szukać interesujących nas informacji? Naukowcy często wykorzystują w tym celu markery genetyczne, czyli różnego typu cechy organizmu pozwalające na określenie jego genotypu.
Dlaczego seks istnieje? Dlaczego jest tak rozpowszechniony (choć nie jest uniwersalny)? Z jednej strony obserwujemy powszechność występowania rozmnażania płciowego, a z drugiej widzimy, jakie koszty ponosi organizm w związku z tym procesem. Rodzi to podstawowy paradoks biologii ewolucyjnej (paradoks seksu).
Samce i samice danego gatunku mają w większości te same geny. Jednak mimo tych podobieństw obserwujemy czasami wybitne różnice morfologiczne, fizjologiczne i behawioralne pomiędzy płciami (dymorfizm płciowy lub gender dimorphism).
Dymorfizm płciowy może być związany z zamieszkiwaniem określonych nisz ekologicznych, wynikać z różnic w zachowaniu (np. tych związanych z wyborem partnera do reprodukcji), z różnych kosztów reprodukcji, ról, jakie pełnią samce i samice w tym procesie, lub z kombinacji tych czynników (Butler i Losos, 2002).
