Autor: Dr hab. Iwona Melosik

Chociaż najczęściej partnera do rozrodu wybiera samica, tam gdzie konkurencja o nią jest duża i gdzie samiec musi włożyć dużo wysiłku w reprodukcję, to on wybiera najbardziej atrakcyjną samicę gwarantującą sukces rozrodczy. Pozwala to na rekompensatę kosztów związanych z reprodukcją, 
które ponosi. 

Na amerykańskim uniwersytecie Cornella znajduje się jedna z większych kolekcji zarejestrowanych głosów ptaków (Macaulay Library). Jedno z nagrań to głos małego ptaka, samca lasówki żółtej (Vermivora bachmanii), gatunku znanego z południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Zarejestrowano pieśń godową samca, który przywoływał samiczkę. Jego wysiłki były bezskuteczne, ponieważ pozostał ostatni na Ziemi.

Umbrella species, termin stosowany w ochronie przyrody, w języku polskim oznacza gatunek parasolowy (również osłonowy, tarczowy). Monitorowanie reakcji gatunku parasolowego na zmiany zachodzące w siedlisku oraz podejmowanie działań przeciwdziałających jego zanikaniu pozwala chronić inne gatunki z nim współwystępujące oraz środowisko (Pullin 2005). Przykładem gatunku parasolowego jest chomik europejski Cricetus cricetus (L. 1758), ssak z rzędu gryzoni (Rodentia) żyjący na polach uprawnych (Kayser, Stubbe 2003). Na granicy zasięgu, w Alzacji, postuluje się, aby chomikowi nadać status gatunku flagowego (and. flagship species), swoistego ambasadora reprezentującego określony habitat lub problem, np. związany z pogarszającą się jakością środowiska (O’Brien 2015).

Kiedy 13 maja 1983 roku na torfowisku Lindow w Anglii znaleziono ciało kobiety, podejrzenia padły na lokalnego recydywistę Petera Bardta, którego żona zaginęła 20 lat wcześniej. Mężczyzna natychmiast przyznał się do zamordowania kobiety i ukrycia zwłok na torfowisku. Jednak dokładniejsze badania pozwoliły stwierdzić, że znalezione na torfowisku zwłoki były o dwa tysiące lat starsze od ciała pani Bardt. Dziś znalezione szczątki określane są jako „Kobieta z Lindow” (Mail & Guardian 1998). Można je oglądać w muzeum i są tylko jednym z wielu przykładów naturalnych mumii, które znajdowane są co jakiś czas na torfowiskach Europy. Torfowiska kryją w sobie o wiele więcej różnorodnych skarbów historii.

Do historii przeszedł okrutny eksperyment amerykańskiego psychologa Harry'ego Harlowa nad potrzebą miłości u młodych zwierząt (Harlow, 1958). Badacz wykorzystał do badania młode małpki rezusy (Macaca mulatta) oddzielone od matki (fot. 5), aby udowodnić, że potrzeba bliskości matki jest równie ważna jak zaspokajanie ich potrzeb fizjologicznych. W swym eksperymencie stworzył dwie sztuczne matki, jedną drucianą, a drugą pokrytą miękkim materiałem. Okazało się, że niezależnie od tego, 
który model matki był wykorzystywany do karmienia młodych, małpki większość czasu spędzały na „miękkiej matce”. Eksperyment ten dowiódł, że zapewnienie pożywienia nie jest ważniejsze od stworzenia młodym poczucia bezpieczeństwa, które w warunkach testu zapewniał dotyk miękkiego futerka. Obie badane grupy rezusów przybierały na wadze podobnie, jednak grupa karmiona przez drucianą matkę miała częściej problemy gastryczne. Po zakończeniu eksperymentu małpki wykazywały również zaburzenia o charakterze psychicznym. Choć Harry Harlow poszerzył wiedzę o psychice młodych osobników oraz o skutkach odseparowania ich od matek, sposób przeprowadzenia eksperymentu wzbudza wiele kontrowersji. Wykorzystywane do eksperymentu małpki są zwierzętami socjalnymi, a w czasie trwania eksperymentu młode osobniki zamknięto w komorach odseparowanych od wszelkich bodźców zewnętrznych. Ponadto małpki te w wielu cechach przypominają ludzi, np. rozpoznają swoje odbicie w lustrze. Rozpoczęto walkę o zaprzestanie wykorzystywania małp do eksperymentalnych badań laboratoryjnych.

Zastosowanie metod nauki języka migowego posłużyło do nawiązania kontaktu ze ssakami naczelnymi – szympansami i gorylami. Na przykład gorylicę Koko nauczono ponad tysiąca słów w języku migowym. Ta nietypowa metoda badań behawioralnych pozwoliła lepiej poznać emocje Koko oraz jej zdolności językowe. Naukowcy dowiedzieli się, że gorylica potrafi kłamać! Gdy w napadzie złości zniszczyła zlew, zapytana, kto to zrobił, zrzuciła winę na kota (Patterson, Gordon 2002). 

Aztecy odkryli wanilię w XV w., gdy podbili ludność zamieszkującą wschodnie wybrzeża Meksyku. Używali jej do aromatyzowania królewskiego napoju sporządzonego z ziaren kakao i miodu zwanego xocolatl (chocolatl). W XVI w. hiszpańscy konkwistadorzy, wśród nich Hernán Cortés, odkryli wanilię po podbiciu Azteków. Przywieźli ją do Europy, gdzie znalazła szczególne uznanie wśród Francuzów, którzy odkupili sadzonki i próbowali je uprawiać na Madagaskarze i na obszarze Francuskiej Polinezji. Jakie jednak było ich rozczarowanie, gdy po kilku latach hodowli nie uzyskali owoców zawierających cenne nasionka.

Vancouver – trzecia co do wielkości metropolia w Kanadzie, po Toronto i Montrealu, pełniąca funkcję portu u wybrzeży Pacyfiku, stanowi dom dla połowy mieszkańców prowincji Kolumbii Brytyjskiej (240 000 ludzi). Miasto należy do najgęściej zaludnionych w Ameryce Północnej, po Nowym Yorku, San Francisco i Mexico City. Mimo to ludzie chcą tam żyć i ceny domów wywindowane są do absurdu.